ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਸਰਵੇ ਨੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸਿੱਧ, ਮਸਜਿਦ ਪਹਿਲਾਂ ਮੰਦਰ ਹੀ ਸੀ

ਐਡਵੋਕੇਟ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੀ.ਪੀ.ਆਰ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਏ.ਐਸ.ਆਈ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖੁਲਾਸੇ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੀਪੀਆਰ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ 6 ਨੁਕਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। 

ਵਾਰਾਣਸੀ: ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਏਐਸਆਈ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਕਈ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੂ ਪੱਖ ਦੇ ਵਕੀਲ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਨ ਨੂੰ 839 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੀ ਕਾਪੀ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵਕੀਲ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏ.ਐੱਸ.ਆਈ.) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਗਿਆਨਵਾਪੀ ‘ਚ ਕੀ ਸੀ ?

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਰਵੇ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 21 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹੁਕਮਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਵੀ ਸਰਵੇ ਐਕਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਬਣਾ ਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੰਦਰੋਂ ਜੋ ਵੀ ਮਿਲਿਆ, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਸਿੱਕੇ, ਭਾਂਡੇ, ਟੈਰਾਕੋਟਾ ਉਤਪਾਦ, ਧਾਤ ਅਤੇ ਪੱਥਰ, ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਥੰਮ੍ਹ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸਨ

ਐਡਵੋਕੇਟ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੀ.ਪੀ.ਆਰ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਏ.ਐਸ.ਆਈ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖੁਲਾਸੇ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੀਪੀਆਰ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ 6 ਨੁਕਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਕਤਾਰ 3/4M ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਲਿਆਰੇ ਦੇ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਚੌੜਾ ਖੂਹ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਢਾਂਚੇ ਬਾਰੇ ਏ.ਐਸ.ਆਈ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਖ਼ੁਲਾਸੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕੇਂਦਰੀ ਚੈਂਬਰ, ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਅਤੇ ਫਰੀ ਮੋੜ ਵਾਲੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਮੌਜੂਦਾ ਢਾਂਚਾ ਹੈ।

ਪੁਰਾਣੇ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਚੈਂਬਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਧ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਉੱਪਰ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ‘ਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਇੱਥੇ ਮਸਜਿਦ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਸੀ

ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਸਾਫ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਥੇ ਮਿਲੇ ਟੁੱਟੇ ਪੱਥਰਾਂ ‘ਤੇ ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅਸੀਂ ਏ.ਐੱਸ.ਆਈ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਸੀ। ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੋਜ ਹੈ।

ਸੈਂਟਰਲ ਚੈਂਬਰ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਬਾਰੇ, ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਮੌਜੂਦਾ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਉੱਪਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੈਂਟਰਲ ਚੈਂਬਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੈਂਬਰ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਥੜ੍ਹੇ ਦੀ ਫਰਸ਼ਿੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਵੈਸਟਰਨ ਚੈਂਬਰ ਅਤੇ ਵੈਸਟਰਨ ਦੀਵਾਰ ਬਾਰੇ ਏ.ਐਸ.ਆਈ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰਾ ਢਾਂਚਾ ਮੰਦਰ ਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਕੰਧ ਜੋ ਪੱਥਰ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਢਾਲਣ ਵਾਲੇ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਈ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹਨ।

ਥੰਮ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਲੇ ਹਨ

ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਲਾਸਟਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਆਸ ਜੀ ਦੇ ਬੇਸਮੈਂਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬੇਸਮੈਂਟਾਂ ਬਾਰੇ ਏ.ਐਸ.ਆਈ. ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪੁਰਾਣੇ ਥੰਮ੍ਹ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਭਾਵ ਪੁਰਾਣੇ ਢਾਂਚੇ ‘ਤੇ ਨਵਾਂ ਢਾਂਚਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅੰਦਰ ਲੱਗੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਕਮਲ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਚਿੰਨ੍ਹ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਖੰਭਿਆਂ ‘ਤੇ ਬਣੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਵਿਗਾੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਦੇਵਨਾਗਰੀ, ਤੇਲਗੂ ਅਤੇ ਕੰਨੜ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਮੰਤਰ

ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੰਦਰੋਂ ਇੱਕ ਢਾਂਚਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਜਾਂਚ ਦੌਰਾਨ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ 34 ਅਜਿਹੇ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ 32 ਅਜਿਹੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੰਦਰੋਂ ਮਿਲੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਦੇਵਨਾਗਰੀ, ਤੇਲਗੂ ਅਤੇ ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਮਿਲੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਅਤੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਇਮਾਰਤਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਅੰਦਰ ਮਿਲੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਘੰਟੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀਆਂ ਬਣਤਰ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਥੰਮ੍ਹ ਹੈ ਜੋ ਸੰਮਤ 1669 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦਾ ਹੈ।

ਤਹਿਖਾਨੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਮੂਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੀ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ। ਏਐਸਆਈ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲਾ ਢਾਂਚਾ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਢਾਂਚਾ ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ‘ਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜਨਾਰਦਨ, ਰੁਦਰ ਅਤੇ ਉਮੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਨਾਂ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਜੋ ਅੰਦਰ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਅੱਜ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਮਿਲੀ ਹੈ ਜਿਸ ‘ਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾ ਮੁਕਤੀ ਮੰਡਪ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਥੇ ਜੋ ਟੁੱਟੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਬਣੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਲਿਖਤਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੰਦਰ ਦਾ ਹੀ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਪੱਥਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।

ਮੌਜੂਦਾ ਪੱਥਰ ਮੁਹੰਮਦ ਆਲਮਗੀਰ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਰਾਜਕਾਲ ਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਪੱਥਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਮਸਜਿਦ ਬਣ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਆਲਮਗੀਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਉਹ ਹੁਕਮ ਵੀ ਦਰਜ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹੁਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 2 ਸਤੰਬਰ 1669 ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਈ ਗਈ।