ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਵਿਵਾਦ : ”ਕਿਰਾਏਦਾਰਾਂ ਨੇ ਮਸਜਿਦ ਅੰਦਰ ਸੁੱਟੀਆਂ ਟੁੱਟੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ”

ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਰਖਵਾਲੇ ਅੰਜੁਮਨ ਇੰਤੇਜਾਮੀਆ ਮਸਜਿਦ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮਲਬੇ ਦੇ ਟਿੱਲੇ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਸ਼ਾਇਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੂਰਤੀਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੁੱਟੇ ਗਏ ਸਨ ਜੋ ਉੱਥੇ ਕਿਰਾਏ ‘ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਚਲਾ ਰਹੇ ਸਨ।

ਵਾਰਾਣਸੀ : ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏਐਸਆਈ) ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਸਥਿਤ ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਮਸਜਿਦ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਰਵੇਖਣ ਦੀ 839 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਵਾਦਿਤ ਮਸਜਿਦ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਟੁੱਟੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਚਿੰਨ੍ਹ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਜੋ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਸਜਿਦ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਥੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਤੇ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਰਖਵਾਲੇ ਅੰਜੁਮਨ ਇੰਤੇਜ਼ਾਮੀਆ ਮਸਜਿਦ (ਏ.ਆਈ.ਐਮ.) ਨੇ ਖਦਸ਼ਾ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਹੈ ਕਿਗਿਆਨਵਾਪੀ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮਲਬੇ ਦੇ ਢੇਰ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਉਥੇ ਕਿਰਾਏ ‘ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਚਲਾ ਰਹੇ ਮੂਰਤੀਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੁੱਟੇ ਗਏ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਅੰਜੁਮਨ ਇੰਤੇਜਾਮੀਆ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਵਕੀਲ ਅਖਲਾਕ ਅਹਿਮਦ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਪੱਖ ਦੀ ਇਹ ਦਲੀਲ ਕਿ ਵਿਵਾਦਤ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਮਸਜਿਦ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੰਦਰ ਸੀ, ਕਿਸੇ ਨਵੀਂ ਖੋਜ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ‘ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸੰਭਾਵਨਾ’ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜ ਤੋਂ ਛੇ ਮੂਰਤੀਕਾਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਏਆਈਐਮ ਨੇ ਛੱਤਦਵਾਰ ਵਿੱਚ ਦੁਕਾਨਾਂ ਕਿਰਾਏ ‘ਤੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ, ਨੇ 1993 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਖਰਾਬ ਹੋਈਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੂੜਾ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।” ਇਸ ਲਈ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਏ.ਐੱਸ.ਆਈ. ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਰਵੇਖਣ ਦੌਰਾਨ ਮਲਬਾ ਹਟਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹੀ ਮੂਰਤੀਆਂ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਣ।

ਮੁਸਲਿਮ ਪੱਖ ਦੀ ਦਲੀਲ ‘ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮੁਦਈ ਦੇ ਵਕੀਲ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਦਲੀਲ ਦਾ ਕੋਈ ਆਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੈਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਏਐਸਆਈ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਦੇ ਕੋਲ ਸਥਿਤ ਮਸਜਿਦ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਢਾਹੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਰਵੇਖਣ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਉਸ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਪੁਖਤਾ ਸਬੂਤ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਹੁਣ ਮਸਜਿਦ ਹੈ।

ਅੰਜੁਮਨ ਇੰਤੇਜਾਮੀਆ ਮਸਜਿਦ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਮੁਹੰਮਦ ਯਾਸੀਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਹੈ, ਕੋਈ ਫ਼ੈਸਲਾ ਨਹੀਂ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਹੈ।”

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਪਲੇਸ ਆਫ਼ ਵਰਸ਼ਿਪ (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ) ਐਕਟ, 1991 ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੇਸ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਕਰੇਗੀ ਤਾਂ ਉਹ (ਕਮੇਟੀ) ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੇਗੀ।ਐਕਟ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਾਨ ਦਾ ‘ਧਾਰਮਿਕ ਚਰਿੱਤਰ’ 15 ਅਗਸਤ, 1947 ਨੂੰ ਮੌਜੂਦ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਬਦਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।